А.В Амфитеатров за Македонците и пропагандите кон нив

Неговата величина е што тоа го надминува по посетите на Македонија, движејќи се среде македонскиот народ и неговите грабачи, ја согледува сета вистина.
- Веднаш пишува за истото и еднакво ги негира како српските така и бугарските, црногорските или други слични теории за македонскиот народ, а за грчките не сака ниту да разговара и само попатно ги спомнува.

- По нападите од Русите-бугарофили и Бугарите, Амфитеатров се жали: “Бугарите ме напаѓаат дека сум поткупен од Србите, а некои и поради тоа што тие не ме поткупиле“. Бугарофилската репутација ја губи кога на лице место во Македонија се уверува во вистината, но дека не е ниту српски поддржувач се гледа во неговиот заклучок: “Македонците не се ни Срби, ни Бугари“.

- Неговото уверување во македонската посебност најдобро се огледа низ фазите низ кои минуваше по секоја посета на Македонија. Ако од првото патување, срамежливо се наѕира македонската посебност, по неговото второ, трето и четврто патување, тие се на најсилен начин изразени.

- По првото соочување со Македонците тој пишува:

“Основното население на Македонија, претставува за себе неопределена народност за која со увереност може да се каже само тоа дека таа без сомнение е чисто словенска. Србите ја сметаат оваа народност за српска, Бугарите за – бугарска. Претензиите и на едната и на другата се рамно без основа во смисла на националните претензии и рамно имаат основа по силата на културното и политичкото влијание“.

- По второто патување и конкретно за вистинските носители на пропагандата веќе пишува:

“За да стане Македонија бугарска, требало да се побугарат Македонците. И ете по бугарско-српската војна од 1885 год., најтешки сили и значителни жртви на бугарскиот државен организам се насочени кон бугаризација на Македонските Словени. Бугарскиот агент – свештеник, учителот, комитата, четникот – стануваат тајна влада на земјата и некакава нејзина душа“.

Павел Миљуков под критичкото перо на Амфитеатров во однос на вистината за македонскиот народ

- Не случајно за оваа пропагандна фаза кога и од надвор пишувачи заради бугарската егзахија како единствена црковна управа, доаѓаат до погрешни тези, Амфитеатров за П.Миљуков ќе запише:

“Посетувајќи ја Македонија во 90 -тите, гледал врз неа премногу со бугарски очила и како што се вели набрзина ги прогласи сите Македонци за крвни Бугари. Но неговата ГРЕШКА може да се смета за добросвесна, тој ја затекнал Македонија толку длабоко побугарена што не е чудно што облеката ја примил како тело, културата за народност“.

- И за да на најефективен начин ја разјасни оваа забуна кај надворешните фактори, а свесно ширена од пропагандите, Амфитеатров маестрално завршува во текстот “Македонија и младотурците” (1913 год.) со следниот заклучок:

“Оние што ја читале мојата “Земја на раздорот”, го знаат мојот поглед врз Македонците. Тоа не се Срби, ни Бугари туку првобитен словенски народ, со прост основен јазик кој во поголем степен е способен да се потчини на каква годе форма што ќе му ја предложи друга, повлијателна и поразвиена словенска култура.

Македонци-Бугари има таму каде што се зацврстиле бугарското училиште и црква и Срби има таму каде што писменоста е во рацете на Србите. Со исто удопство тие можеле да се претворат, под образовно-религиозни и трговски влијанија, во Малоруси, Великоруси, Полјаци. Нивниот јазик е растопен метал кој лесно се прелева во секава родбинска форма. НО - родбинска! И ете токму во тоа во племенското родство е главниот услов што ја врти сега Македонија во борбата меѓу Словените и што го уништи во неа влијанието на Грците“.

- Острото око и аналитички ум од Амфитеатров, најдобро уочуваат но и разбиваат пропагандите при злоупотребите на сличноста од јазиците кои патем речено и кај нив се дојдени од Македонија. Уште од оние кои го раширија СЛОВОТО Св.Кирил и Методиј, тие се по-СЛОВЕНИ-ја или денес кажано со ПИСМО се о-ПИСМЕНИ-ја.

- Со логиката на Амфитеатров можат и други родбински јазици и народи да се согледуваат (Американците и Англичаните, Англичаните и Австралијанците, Канаѓаните и.т.н а и да не зборуваме за колонијалните народи кои се од друга група народи но со англиски наметнат јазик). Токму во оваа е силината на Амфитеатров, во компаративната анализа како во случајов со Македонците, Русите, Полјаците и др.

- Во овој контекст тој руши уште една пропагандна трулост како кај бугарско-српските пропагандисти така и кај грчките кога се користат со правото над Мaкедонија со владеења на цареви во различни периоди. Особено е важно што тоа го прави во мигот кога ги разбива грчките тези за “древните права” над Македонија.

Париз во анализата на Амфитеатров и англиската доминација

- Компарирајќи дава пример со 6 вековното владеење на Англичаните над Франција и оваа пропагандна логика која ја исмева до крај пишувајќи:

“Англиските кралеви своевремено владееле над Франција и еден од нив дури бил крунисан во Париз. НО НЕМА АНГЛИЧАНЕЦ ТОЛКУ БЕЗУМЕН кој врз таа шест вековна основа, го смета Париз за британски град и во Претседателот Фалер да гледа не друго, освен узурпатор и предавник на Ланкастерскиот дом“.

- Амфитеатров е големо име за македонскиот народ и потребно е понатамошно истражување на неговото дело зашто само делумно е истражено. Во Македонија се знае мал дел кај Цветан Станоевски и “Како ја видоа Македонија” (“Македонска книга”, Скопје, 1978 год.). Покрај тоа сега за прв пат се објавуваат и делови испратени од наши Македонци во Санк Петербург, кои истражуваа во тамошната библиотека. Како ќе се добиваат нови материјали од таму, ќе бидат поставувани на странава.