По краток историски осврт на Српско- Бугарските завладувања на Македонија и од тука влечењето права на нивните пропаганди врз Македонија, Ритих ќе продолжи:

“Со тоа сакам да кажам дека историско-правниот од на доказите, со кои се служат бугарско - српските патриоти, за нас може да има само релативно значење. Меѓутоа како Бугарите така и Србите во скопската епархија наизменично настојуваат да ги поразат патниците со бугарските и српските историски споменици и на тоа дело гледаат како на божествено право на своите современи претензи“.

Особено Ритих е интересен кога говори за различните статистики при настојувањата која страна повеќе Македонците би ги приграбила и прикажала како свој елемент. Така Ритих почнува со Турците и нивното броење:

Скопје на удар во статистиките од различните пропаганди кои си ги својатаат Македонците во својата национална графа

“...Турската стастика говори дека Скопје има 4 474 куќи или домови, од кои 2 336 турски. Другото турско делење за нас е неинтересно зашто Турците не ги делат Македонците по националност, туку само по вероисповед, кое според гледиштето на муслиманите е далеку поважно и посуштинско. Во тој однос Турците се покажаа вонредно далекувиди, така што во самиот корен кај Словените посеале таков метеж и таков политички разврат што совршено го обезличил Македонецот, правејќи од него тапо орудие на човечките страсти и парите, а од друга страна родил смртно непријателство меѓу Бугарите и Србите, доведувајќи ги до состојба на безумство, езуитство и полно неизбирање средства и дејства.

Поради тоа нема никаква основа да му се верува на етнографското делење на Бугаринот К`нчев или Србинот Спиридон Гопчевиќ ние Русите сме должни да собереме со помошта на свои самостојни податоци, но за патникот што го донесува овде судбината за неколку дена за таа работа нема сили туку суштинска работа е на конзулите, како постојани агенти и во дадениов случај само енергијата на г. Машков во Косовскиот вилает и на Ростковски во Битолскиот може барем донекаде да го разврзе тој Гордиев јазол и да ни дадат приближно сознанија ако не за етнографскиот состав, барем за бројот на Македонците што ја примиле бугарската или српската страна“.

По ова Ритих ги дава споредбено податоците од К`нчев и од Гопчевиќ за 1889 год., според кои кај Бугаринот, Македонците се всушност Бугари, а Срби нема ниту еден, а кај Србинот, Македонците се всушност Срби, а нема ниту еден Бугарин. Уште повеќе во овој правец, Ритих ќе продолжи:

“За време на мојот престој во Ускуб, јас настојував по можност од незаинтересирани извори да соберам точни податоци за етнографскиот состав на градот, притоа се покажа дека бројот на Турците и сите други елементи, освен Бугарите и Србите приведени кај К`нчев, се доволно верни, но поделбата на скопските Словени на Срби и Бугари совршено не издржува критика, тоа е еден ист народ, зафатен или со бугарската или со српската пропаганда (Јас говорам, се разбира, за месните домородци, а не за дојдениот елемент, повикан од Бугарија и Србија како учители). Бидејќи бугарската пропаганда се води од Бугарите одамна, т.е во текот на повеќе од 30 години, а Србите почнале тука да работат одвај од 1886 г., природно е дека во градот повеќето Словени се опфатени од бугарската пропаганда, но и Србите не дремат и катагодина опфаќаат не мала група адепти од Бугарите, од што произлегува дека во последниве години бројот на Бугарите во Скопје и неговата епархија не се зголемил, туку се смалил.“

Соседските државички со фанатичната пропаганда отпочната на почетокот на XX век, својата алчност ќе ја задоволат и со воен судир

Ритих подоцна во 4 глава, ќе ни пренесе и еден интересен момент на средба со селани од Скопска Црна Гора, кога тој оди кон с. Побожје. Во сето тоа ќе се виде маката и расчеречувањето на македонскиот народ со истурените српско - бугарски пропаганди. И токму така тој и ги доживува, како нешто туѓо, кое е само за да задава проблеми и маки, затоа и одговорите се такви какви што се. За овие селани, Ритих пишува:

“Сретнатите селани ги довикувавме, затоа што кога ќе ја забележаа кочијата тие кршнуваа некаде настрана, со јавна желба да се скријат од нас. Требаше да ги гледаме, да се смееме со нив, за да ги успокоиме тие плашливи зајаци, па дури потоа ни одговараа на поставените прашања. Лицата им беа бледи, очите разбегнати настрана, а по рацете беше видно дека тие се тресат небаре имаат треска. На прашањето од Куртовиќ “дали се Срби“, селаните викајќи одговараа: “Срби“, “а можеби Бугари “ – продолжуваше тој, а тие одговараа: “Бугари“.

“Кого повеќе го сакате Швабите или Русите“, ги прашувавме селаните? - “Сеедно“, одговараа тие, пелтечејќи како деца кои не знаат што да одговорат кога ги прашуваат дали го сакаат повеќе татко или мама.
Сите одговори беа придружени со безбројни поклони и изразот на лицата беше толку страдален што можеше да се помисли дека ние со нашите прашања им задаваме жестока болка и ги мачиме. Обидувајќи се да разговараме натаму со нив, ние не можевме ништо да постигнеме – тие ги повторуваа нашите прашања, и како диви ѕверки, се тргаа настрана“.

Ритих за бугарскиот агент Јуруков

По доаѓањето во Скопје, Ритих продолжува со впечатоците од средбата со бугарскиот агент Јуруков. За ова тој вели:

Стамболов и неговата политика на критика од агентот Јуруков

А прашањето за смирување на бугарските агитатори ни од далеку не е малку важно, зашто ставот заземен од бугарските политичари во скопската епархија во 1901 год. беше такво што принуди пролетоска да се издаде познатата декларација на Зиновјев, предавајќи ги агитаторите во рацете на турското правосудство. Беа потребни вонредно тешки причини, а имено масовен терор и убиства на српски свештеници и учители, за да се реши на таква мерка. Беше општо познато дека ситуацијата на работите може да продолжи така и поради тоа, бугарскиот комерцијален агент Ризов, човек неоспорно умен, но бидејќи гледал низ прсти на таквиот систем на дејство бил одповикан.

Во таа смисла Јуруков нема да биде продолжувач на политиката на својот предходник веќе и поради тоа што тој е длабоко убеден во надмоќноста на бугарската култура и интезивноста на пропагандата на бугарските дејци. Овие обѕири, без сомнение, се лажни. Бугарите нема за што да се борат со убиства и терор со необичната енергија и културтрегерските способности, тие ќе добијат далеку повеќе.“