Други извори за македонското ајдутство
Вонредно значајни турски документи за македонското ајдутство објавува и Елезовиќ во вид на регести од Мухиме дефтерите од Истамбул каде сретнува по некој документ за ајдутсвото во Македонија (“Iz Carigradskih turskih arhiva, Muhimme defterleri”, Елезовиќ, Београд, 1950).
Исто така значајни се и Еврејските извори издадени од БАН (Амер Хананел и Ели Ешкенази “Евреиски извори за обштествено-икономическото развитие на балканските земи през XVI век“, том II 1960, Софија).
Секако од сите извори турските документи се извори од прва рака и најобилен градивен материјал за проучувањето на ајдутсвото во Македонија. Несомнено, турските документи се пообјективни и обилуваат со многу детали за разлика од податоците што ни ги оставиле разни патеписци.Тие се изворни зашто се пишувани во самото време на случувањето а се главно од кадии или др. службени лица. Сепак и покрај ова и тие имаат свој недостаток.
Недостатокот се гледа по тоа што пишувачите често ја омаловажувале или преценувале силата на ајдутите. Од ова се гледа и дека турските власти често не биле точно информирани по низа прашања за ајдуците и нивните акции. Овие документи од една страна даваат обилни податоци за мерките што ги превзеле турските власти а од друга помалку зборуваат за внатрешните утројства на ајдутските дружини, меѓусебниот однос, нивните старешини, начин на борба, целтта на нивната борба и сл.
Тие имаат и друг недостаток. Пишувани се од кадии, везири и др. службени лица кои на ајдутсвото гледале од позиција на владеачка класа па користат најлоши епитети за ајдиците т.е, се тендециозни. Се наложува значи особена претпазливост и критичност во обработката на документите.
Покрај турските документи, како второстепени извори се патеписите на разни патеписци кои низ разни времиња поминувале низ Македонија и на разни јазици оставале белешки во врска ајдутсвото. Но има и записи од домашни луѓе, најчесто монаси по книги и црковни предмети.Тие се важни зашто се во време настаните или по нив и затоа се автентични.
На крајот како извор не се запоставени и македонските народни творештва особено поезијата во ајдутскиот циклус завиткан со уметнички формат но кој ја затскрива историската реалност. Затоа тие се користат исто така претпазливо при обработките т.е само тогаш кога се аналогни на турските извори и секогаш со укажување каде тие се совпаѓаат или не со турските извори.
|