Петар Шалгановиќ, ученик на IV одделение од бугарското училиште во Скопје – на Петар Манојловиќ, вицеконсул на Кралството Србија во Скопје

Милостивиј Господине,

Долепотписаниј свршив IV-то одделение во овдешното бугарско училиште. Немајќи родители или друг опекун кои би ме поддржале во по-више училиште, останав две години учител. 

Но сега, кога разбрав дека Вие помагате бедним МАКЕДОНЦАМ, кои го признаваат своето српско семејство, најдов за нај-добро да се отпратам кон Вас, Милостивиј Господине, с ова просба, да Вие би ми средиле, ако е можно, средства за продолжување на учењето во српска гимназија. Ова благодјејаније е многу скапо за мене и јас не ќе можам да најдам зборои с кои би морал да Ви благодарам за тоа. Надјевајќи се што мојата смирена просба, Вие радо ќе ја примете, чест има да сум.

Ваш покорен слуга
П. Шалгановиќ
19 јулиј, 1888.
Скопје

(Извори – Архив Србије, МИД ППО ф. II,115/1888; Др. Јован Хаџи Васиљевиќ “ Споменица Св.Сава [1886-1936 ]”,стр.301;“Граѓа за историјата на македонскиот народ од Архивот на Србија, том IV, книга III [1888-1889],Белград 1987 год, стр.178)

- Димитрија Диниќ, од Долни Порој кај Солун – на Туторите од Фондот од А. Игуманов во Белград.

На Туторите од Фондот Игуманов

Свршив V одделение гим. Во Солун, и тоа со успех. Од шест предмети сум оценет со шеска од четири со петка, од еден четворка, еден тројка; поведение примерно.
Уверението ќе го понесам со себе при поаѓање. 

Говорам и пишувам турски и грчки. 

Молам да поработете да го продолжам образованието на мајчин јазик – српски јазик како питомец.
Во сиромашна состојба сум, затоа молам за трошок до местото / пребивалиште/.

10. август 1888 понизен
во Солун Димитрија Дониќ
од Долн. /П/орој

(Извори – Архив Србије, МИД ППО ф. II,134/1888;“Граѓа за историјата на македонскиот народ од Архивот на Србија, том IV, книга III [1888-1889],Белград 1987 год, стр.183)


Од писмото се наметнуваат следните факти:

1. Од двајцата ученици-Македонци кои се обраќаат до српските конзулати во Скопје и Солун, се согледува големата потреба од образование кое им е поважно од наводната народност која зависно каде се обраќаат така ја декларираат, заради бесплатното учење и бегање од ропските услови.

2. Првично учат во бугарско училиште (каде треба да се декларирани како “Бугари”) за да продолжат во српско но и заминат во слободна Србија, еве наоѓаат “српско семејство” или “српски мајчин јазик”.

3. Дека сепак се национално свесни како Македонци, доволно се согледува кога ученикот Шалгановиќ најпрво вели дека е Македонец (“бедним Македонцам”) а потоа дури додава - “кои признаваат српско семејство” (?!) очигледно само заради одобролување на насловот.